Alle ogen gericht op de Voorhaven in Gent
Nestcam 4 ! Live
Nestcam 5 ! Live
Wat gebeurt er in zo’n gierzwaluwnest?
Hier zie je de hoogtepunten van nesten 1, 2 en 3.
Van het eerste ei tot het vertrek naar Afrika in slechts 3 minuten.
Nestcam 1
Nestcam 2
Nestcam 3
Blijf je graag op de hoogte? Laat je gegevens achter en ontvang onze nieuwsbrief.
Een gierende start van de zomer
Aankomst
Eind april – begin mei
De eerste vogels die aankomen zijn de broedende volwassen vogels: geslachtsrijpe vogels van vier jaar en ouder. Ze vinden hun weg direct naar de broedplaats die ze de afgelopen jaren bewoond hebben. Daar slapen ze, poetsen ze hun veren en herstellen ze van hun lange reis, terwijl ze wachten tot hun partner hen vervoegt.
Paren
1-20 mei
In deze periode rusten beide vogels uit en knappen ze hun nest op. Hoewel nesten van gierzwaluwen relatief eenvoudig zijn, geraken ze na verloop van tijd wel beschadigd. De vogels pikken nestmateriaal op in de vlucht (zoals veren, gedroogd gras en zaden in de lucht) en plakken dit samenraapsel in hun nestholte bijeen met behulp van speeksel.
Broeden
20 mei – 15 juni
Naarmate er meer gierzwaluwen uit Afrika arriveren, beginnen nu ook de niet-broedende vogels te verschijnen. Dit zijn jonge vogels van één tot drie jaar oud, die nog geen nestplaats voor zichzelf hebben bemachtigd. De broedende vogels beginnen nu hun eerste eieren te leggen, meestal 2-3 in één legsel, een paar dagen uit elkaar. Mannelijke en vrouwelijke gierzwaluwen broeden beurtelings maar moeten elkaar soms uit het nest verdrijven om de taak over te kunnen nemen. Als toegewijde ouders kunnen ze zeer terughoudend zijn om de eieren alleen te laten, zelfs voor de paar seconden dat het duurt om elkaar af te lossen. Het duurt ongeveer 18 dagen voordat de eieren uitkomen.
Nesten
10 juni – 20 juli
Nu de laatste achterblijvers gearriveerd zijn, zitten de kolonies vol. De eieren komen uit en de naakte en blinde jongen worden elk uur gevoed door beide ouders. De vogels leggen grote afstanden af om rijke foerageergronden te vinden. Als de weersomstandigheden slecht zijn en de ouders vertraging oplopen, kunnen de kuikens een paar dagen in slaaptoestand hun metabolisme en ontwikkeling vertragen. De niet-broedende vogels beproeven nu ook hun geluk en gaan op zoek naar leegstaande nestplaatsen: ze vliegen langs nesten en klappen met hun vleugels langs de zijkanten om te controleren of ze bezet zijn. Dit brengt veel geschreeuw met zich mee van de broedvogels die al in het gebied wonen en af en toe leidt dit zelfs tot fysieke confrontaties. ‘s Nachts slapen broedvogels in hun nest, maar niet-broedende vogels slapen in de vlucht, zwevend op een hoogte van 2000 tot 3000 meter boven de grond.
Vertrek
20 juli – 5 augustus
De jongen kunnen nu eindelijk uitvliegen. Ze brengen hun laatste dagen door in het nest en versterken hun vleugels met continue "push-up" oefeningen. Hun ouders zetten hen op dieet, want ze moeten minder dan 45 gram wegen om te kunnen vliegen. Terwijl hun vetreserves worden omgezet in spiervezels, zitten de jongen de hele tijd verlangend uit hun nestholtes naar de hemel te staren. De volwassenen beginnen nu te vertrekken en vangen de lange reis terug naar Afrika aan. Uiteindelijk, als ze 6 à 8 weken oud zijn, besluiten de jongen hen te volgen. Eenmaal opgestegen, vormen ze grote groepen en gaan ze ook in zuidelijke richting op weg. De gierzwaluwen zijn nu weg en keren pas terug in het volgende seizoen, wanneer de cyclus opnieuw begint.
Gierzwaluwen in vogelvlucht
Beschrijving
Hoewel de gierzwaluw erg goed lijkt op een zwaluw of een huiszwaluw, zijn ze een aparte soort met veel unieke kenmerken. De gelijkenis tussen gierzwaluwen en andere vliegende vogels is tot stand gekomen door convergente evolutie, als gevolg van het feit dat ze voornamelijk in de lucht vertoeven. De aanpassing aan constante vluchten aan hoge snelheden heeft de gierzwaluw zijn kenmerkend sikkelvormig silhouet gegeven: de vorm van zijn vleugels is uiterst aerodynamisch en doet de vogel eruitzien als een boemerang. Hoewel zwaluwen ook soortgelijke vormen hebben, zijn er een paar eenvoudige manieren om hen uit elkaar te houden.
Eerst en vooral hebben gierzwaluwen geen grote witte vlekken op hun onderkant, zoals de andere twee soorten. Verder zitten ze vanwege hun zeer kleine, onderontwikkelde poten niet op draden en hebben ze ook de neiging om zichzelf te voeden op een veel grotere hoogte.
Tot slot kan je hen snel van elkaar onderscheiden door het geluid dat ze maken: terwijl zwaluwen en huiszwaluwen tamelijk zachte gesprekken voeren, klinken de vocalisaties van gierzwaluwen als luid, schril geschreeuw – oftewel gegier!
Beluister hier de roep van de gierzwaluw
| Wetenschappelijke benaming | Apus apus |
| Grootte | Lengte 16-17 cm, Spanwijdte 42-48 cm |
| Gewicht | 36-50g |
| Uiterlijk | Donkerbruin, crèmekleurige kin en sikkelvormig profiel |
| Dieet | Vliegende insecten en in de lucht zwevende spinnen |
| Beschermingsstatus (IUCN) | Wereldwijd - niet bedreigd Regionaal - Amber (Rode Lijst) |
| Populatie | Wereldwijd: 95000000-165000000 EU: 38,200,000-65,000,000 |
Distributiekaart
Naar Afrika en terug
Kaart, door Vardion, verkregen via wiki-commons
| Fokbereik | |
| Overwinteringsbereik |
Misschien wel nog de meest fascinerende eigenschap van gierzwaluwen is het feit dat hun leven zich hoofdzakelijk in de lucht afspeelt. Gierzwaluwen zijn trekvogels: ze leggen elk jaar duizenden kilometers van en naar Centraal-Afrika af en brengen daar hun tijd door met maaltijden hoog boven het gras van de savanne. Gierzwaluwen blijven steeds maar een paar maanden in Europa, waar ze broeden en nestelen, voordat ze terugkeren naar hun zuidelijk foerageergebied. Verbazingwekkend genoeg raken hun poten niet één keer de grond tussen het opstijgen uit hun nest in Europa en hun terugkeer het volgende jaar. Als een vis in het water brengen gierzwaluwen hun leven door in de vlucht.
Ze eten, slapen en paren zelfs terwijl ze aan halsbrekende snelheden door de lucht razen. Gierzwaluwen bereiken snelheden van gemiddeld 112 km/u, wat neerkomt op meer dan 30 meter per seconde! Er zijn maar een paar vogels die straffere statistieken kunnen voorleggen. Om deze hoge snelheden aan te houden, maken gierzwaluwen gebruik van opwaartse luchtstromen en windstromen. Die voeren hen sneller mee dan hun vleugels alleen zouden kunnen. Het zijn deze windstromen die de gierzwaluwen elk jaar “vastgrijpen” om op te surfen tijdens hun lange reizen van en naar hun geboortekolonies in Europa. Zo leggen ze regelmatig meer dan 200.000 kilometer per jaar af.
Bedreigingen
Vanwege hun neiging om te nestelen in door de mens gemaakte gebouwen worden gierzwaluwen gezien als symbolen van het stedelijk leven. Helaas hebben veel vogels het tegenwoordig moeilijk om nestplaatsen te vinden, omdat gebouwen almaar meer ‘gierzwaluwbestendig’ zijn geworden. Eeuwenlang hebben onze gebouwen tal van hoekjes en spleten gehad waarin de vogels hun familie konden opvoeden, maar nu heeft de moderne architectuur onze daken en zonneschermen te ondoordringbaar gemaakt: naar schatting is minder dan 1% van moderne gebouwen nog geschikt voor gierzwaluwnesten. Bovendien worden oude gebouwen regelmatig neergehaald om plaats te maken voor nieuwe, wat betekent dat gierzwaluwen na hun lange reis vaak ontdekken dat ze dakloos zijn geworden. Als gevolg daarvan zijn de populaties in verschillende gebieden in Europa drastisch teruggelopen. In het Verenigd Koninkrijk, bijvoorbeeld, staan gierzwaluwen in de “Amber Lijst” van bedreigde diersoorten van de IUCN; hun populatie is de afgelopen 20 jaar dan ook gehalveerd.
Er is echter ook goed nieuws: we kunnen deze vogels op verschillende manieren helpen! Er zijn organisaties over de hele wereld die de benarde situatie van de gierzwaluw onder de aandacht brengen en verschillende praktische oplossingen aanreiken. Een van de eenvoudigste maatregelen die u zelf als huiseigenaar of bouwer/architect kan treffen, is nestkasten voor gierzwaluwen opnemen in het ontwerp van je gebouw. Deze kasten zijn ongeveer zo groot als een schoenendoos en kunnen in de muren worden ingebouwd of aan de buitenkant van een huis worden bevestigd. Ze zijn goedkoop, duurzaam en bieden gierzwaluwen een plek om onbekommerd voor hun gezin te zorgen, zonder angst om plots hun thuis te verliezen. Bovendien geniet u zo ook nog van een gratis ongediertebestrijdingsdienst!
Voorhaven-project
Hoe het allemaal begon
Net ten noorden van Gent (België) heeft een hele kolonie gierzwaluwen een nieuwe thuis en aangename buren gevonden. De Voorhaven, waar de kolonie zich heeft gevestigd, is een van de best bewaarde negentiende-eeuwse havens van Europa, en het grootste beschermde stadsgezicht van Gent. Een lokale organisatie, vzw De Voorhaven, heeft het op zich genomen om de beschermde erfgoedsite te beschermen, hun liefde voor het gebied te delen met bezoekers en het brede publiek te informeren over de geschiedenis en betekenis van de oude gebouwen.
Reeds sinds de jaren negentig is de Gentse projectontwikkelaar Locus, actief in De Voorhaven. Bij Locus zijn het echte stadsmussen. De Voorhaven is hun belangrijkste werkterrein. Met elke steen die ze leggen, willen ze bijdragen tot een betere stad en buurt. Zo streeft Locus er vandaag zelfs naar om de volledige site van De Voorhaven (toch zo’n 3,5 ha bruikbare oppervlakte) klimaatneutraal te maken.
Zo’n tien jaar geleden liet de zaakvoerder van Locus, bioloog Dirk Valvekens, 20 nestkasten voor gierzwaluwen installeren in het gebouw NEO aan de Voorhavenlaan. Deze luxueuze vogelpenthouses waren een onmiddellijke hit en in de jaren erna namen gelukkige gierzwaluwenkoppeltjes hun intrek in alle 20 nestkasten. De vogels keren elk jaar terug naar dezelfde nestkasten om hun nieuwe kroost groot te brengen. Ondertussen zijn er aan De Voorhaven een 45-tal nestkasten voor gierzwaluwen.
Locus plaatste dit jaar in vijf nestkasten camera’s en financierde deze website, om bewustwording te creëren rond de gierzwaluwen en hun woonomgeving. De nestkastcamera’s zijn opgezet om het publiek de kans te geven deze prachtige vogels van dichtbij te zien en om onderzoek naar hun fascinerende en geheimzinnige leven mogelijk te maken. Locus gelooft dat door middel van maatschappelijke projecten zoals deze, wilde dieren en groen een betekenisvol onderdeel kunnen vormen van onze stedelijke omgevingen. Zo kunnen we echt een verschil betekenen voor onze omgeving. ‘Make your city smile’!
20
leuke weetjes
Onderzoek
Samenwerking
Een bewoner van de Voorhaven keert terug naar zijn nestkast
Samenwerking is de sleutel tot elk succesverhaal. Het succes van het Voorhaven-project hangt nauw samen met onze samenwerking met gierzwaluwexpert Lyndon Kearsley. Kearsley is internationaal bekend en heeft zijn leven gewijd aan het bestuderen van deze fascinerende en ongrijpbare soort. In het verleden trackte hij in de Voorhaven gierzwaluwgedrag door de vogels te ringen (d.w.z. door metalen bandjes ter identificatie aan hun poten te bevestigen) en door individuele vogels te voorzien van geolocators om zo hun migratie van en naar Afrika te volgen.
Migratie
Lyndon Kearsley laat een gierzwaluw vrij
Door toekomstige samenwerking met onderzoekers als Kearsley kunnen we via het Voorhaven-project onze kennis van deze fascinerende vogels uitbreiden en zo bijdragen tot het behoud van de gierzwaluw wereldwijd. Verder leert de studie van gierzwaluwen ons ook hoe mensen en wilde dieren kunnen samenleven, zowel in Gent als andere steden. Gierzwaluwen hebben het ons eigenlijk gemakkelijk gemaakt: onze woningen zijn al lang hun favoriete woonplaats. Door te leren hoe en waarom dit zo is, kunnen we hopelijk meer wilde dieren aanmoedigen om in onze steden te verblijven en groene ruimtes creëren waar iedereen van kan genieten!
